Naukowcy z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie od dwóch lat pracują nad stworzeniem portalu internetowego Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej. W całości będzie on gotowy do końca 2022 roku. Jednak już teraz można korzystać z pierwszych zeskanowanych i udostępnionych w Internecie materiałów z zasobów Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie oraz Archiwum Archidiecezji Lwowskiej. Są one dostępne pod adresem: caak.upjp2.edu.pl

Projekt Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej realizuje Pracownia Inwentaryzacji i Digitalizacji Zabytków Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie dzięki wsparciu z Funduszy Europejskich. Do końca 2022 roku w Internecie udostępnionych zostanie ponad tysiąc jednostek archiwalnych wchodzących w skład trzech zasobów archiwalnych o unikalnym znaczeniu naukowym, kulturowym i historycznym: Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, Archiwum Archidiecezji Lwowskiej oraz archiwów parafialnych diecezji bielsko-żywieckiej. Przez trzy lata wykonanych zostanie ponad pół miliona najwyższej jakości skanów, które następnie zostaną opublikowane w serwisie Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej.

Zgodnie z harmonogramem projektu, w grudniu 2021 na stronie udostępniono pierwsze materiały pochodzące z zasobów Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie oraz Archiwum Archidiecezji Lwowskiej. Wśród opublikowanych na stronie zasobów znalazły się:

• Akta wizytacji biskupich, Archiwum Archidiecezji Lwowskiej
• Księgi konsystorskie z okresu staropolskiego, Archiwum Archidiecezji Lwowskiej
• Acta officialia, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
• Acta episcopalia, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
• Libri ordinationum, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie

Akta wizytacji biskupich to zbiory protokołów wizytacyjnych i dokumentów dotyczących wizytacji parafii i dekanatów przez miejscowych ordynariuszy. Zawierają szereg szczegółowych opisów parafii i świątyń: począwszy od patronatów i wezwań, przez stan zachowania obiektów sakralnych i plebańskich, opis wyposażenia, obecność szkół i szpitali parafialnych, a skończywszy na zaleceniach powizytacyjnych. Akta te są prawdziwą skarbnicą wiedzy na temat poszczególnych parafii archidiecezji lwowskiej.

Księgi konsystorskie zawierają wpisy połączonych kancelarii arcybiskupiej i oficjała generalnego diecezji, tworzących razem z sędziami, notariuszem i pisarzem konsystorz generalny. Urzędnicy najczęściej zajmowali się konfliktami na tle spadkowym, patronalnym i uposażeniowym. Dokumentację gromadzono w archiwum znajdującym się w domu kapituły katedralnej, a czuwał nad nią wyznaczony kanonik.

Acta officialia to jeden z najstarszych i najważniejszych zbiorów Archiwum Kurii Metropolitalnej. Wchodzące w jego skład woluminy zawierają akta czynności sądowych oficjałów krakowskich, czyli duchownych pełniących w imieniu biskupa jurysdykcję sądową w zakresie prawa kościelnego i w granicach diecezji. Relacje rejestrowane w aktach oficjałów pozwalają poznać problemy, przed jakimi stawał Kościół i jego krakowscy pasterze w przeciągu niemal czterystu lat od początku XV stulecia aż po koniec XVIII wieku.

Acta episcopalia to akta biskupie, w których rejestrowano czynności biskupów. Odnotowane tu zarządzenia dla duchownych i wiernych pozwalają nie tylko poznać sposób sprawowania władzy przez ordynariuszy, ale także odnaleźć wiele cennych informacji dotyczących poszczególnych parafii i ich mieszkańców. Wpisy te mają charakter pełnego dokumentu lub relacji o dokonanej czynności prawnej – możemy tu również znaleźć zeznania w sprawach niespornych, np. rezygnacje z beneficjum kościelnego lub wzmianki dotyczące wydarzeń w kraju, diecezji czy na dworze biskupim.

Libri ordinationum były przede wszystkim spuścizną działalności sufraganów i rejestrowały czynności pontyfikalne (zazwyczaj jednego biskupa pomocniczego). Ich treść stanowią rejestry święceń kapłańskich wszystkich stopni czy konsekracji obiektów sakralnych. Nie zawsze jednak wyglądają podobnie – zdarzało się, że sufragani kontynuowali tom poprzednika, czasami zabierali swoją księgę, przenosząc się na ordynariat innego biskupstwa lub polecali wpisywać swoje czynności pontyfikalne do ksiąg biskupich (Acta episcopalia).

Projekt Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej to odpowiedź na rosnące od lat, a obecnie pogłębione z powodu pandemii, zainteresowanie cyfrowym dostępem do obiektów reprezentujących dziedzictwo nauki. Ze względu na analogową postać dokumentów archiwalnych oraz w wielu przypadkach ich zły stan zachowania dostęp do nich jest ograniczony. Szerokie udostępnienie tak dużej ilości dokumentów przyczyni się nie tylko do ich ochrony, ale i umożliwi korzystanie z tej wyjątkowej spuścizny szerokiemu gronu naukowców, historyków, historyków sztuki, genealogów, nauczycieli, przewodników turystycznych, młodzieży szkół średnich i wyższych, pasjonatów i wszystkich zainteresowanych bez wychodzenia z domu.

Do końca 2022 roku strona caak.upjp2.edu.pl będzie sukcesywnie uzupełniana o kolejne materiały archiwalne. Do tego czasu postępy prac digitalizacyjnych oraz kulisy funkcjonowania Pracowni można śledzić na kontach projektu Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej w serwisach społecznościowych oraz na blogu.

Projekt Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej uzyskał dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. Oś priorytetowa: II E-administracja i otwarty rząd; Działanie: 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego; Poddziałanie: 2.3.1 Cyfrowe udostępnienie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki.

Wartość dofinansowania: 7 328 560,43 PLN