Pierwsza inwentaryzacja i opracowanie naukowe unikatowego zbioru artystycznego najstarszego polskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. W 170-lecie powstania

Kierownik: dr hab. Józef Skrabski

Grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki NPRH/DN/SP/0026/2023/12

Od roku Pracownia Inwentaryzacji i Digitalizacji Zabytków Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II wspólnie z Towarzystwem Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie realizuje projekt „Pierwsza inwentaryzacja i opracowanie naukowe unikatowego zbioru artystycznego najstarszego polskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. W 170-lecie powstania” w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki NPRH/DN/SP/0026/2023/12.

Celem projektu jest pierwsze w ponad 170-letniej historii Towarzystwa prace badawcze i dokumentacyjne nad liczącym ponad trzy tysiące obiektów zbiorem artystycznym. W jego skład wchodzą dzieła najważniejszych artystów polskich XIX i XX w. m.in. Jana Matejki, Jacka Malczewskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera, Włodzimierza Tetmajera, Teodora Axentowicza, Leona Wyczółkowskiego, Zofii Stryjeńskiej, Kazimierza Sichulskiego czy Ksawerego Dunikowskiego. Unikatowe są prace artystów żydowskich m.in. Samuela Hirszenberga, braci Maurycego i Leopolda Gottliebów oraz imponująca kolekcja ponad stu autoportretów artystów gromadzona od 120 lat. Poza tym inwentaryzacja obejmie rzemiosło artystyczne XVIII–XX w., sztukę ludową z XVIII–XX w. (z pracami m.in. Nikifora i Teofila Ociepki) oraz plakaty XIX–XX w.

Kierownikiem projektu jest dr hab. Józef Skrabski, merytorycznie wniosek przygotował i prace koordynuje mgr Sławomir Majoch, prace inwentaryzatorskie i digitalizacyjne ze strony UPJPII prowadzą: dr Maria Działo-Nosal, dr Paulina Kluz, dr Ewa Skotniczna, dr Natasza Styrna, Tomasz Śliwiński, mgr Magdalena Trybulska, współpracują: mgr Anna Joniak, mgr Urszula Kozakowska-Zaucha, Katarzyna Michenaud i mgr Przemysław Witek.

Obecnie jesteśmy w połowie inwentaryzacji i digitalizacji zbiorów. W dalszym etapie nastąpi ich opracowanie, redakcja i przygotowanie strony projektu (analogicznej jak Sakralne Dziedzictwo Małopolski) oraz wydrukowany zostanie katalog najcenniejszych obiektów. Udostępnimy tym samym ogromną ilością danych, które powiększą zasoby nauki dla badań nad polskim dziedzictwem w kraju i za granicą.

In locis celebribus. Kształtowanie przestrzeni Krakowa w XIII–XVI wieku

Kierownik: dr Piotr Pajor

Program Sonata 19 2023/51/D/HS2/00535

Projekt ma na celu uchwycenie i analizę procesów kształtujących przestrzeń średniowiecznego Krakowa od XIII do początków XVI wieku. W okresie tym miasto przeszło gruntowne przemiany, z wczesnośredniowiecznego grodu stając się rozległą metropolią złożoną z trzech samorządowych miast i sieci przedmieść, obfitującą w rezydencje, budowle sakralne oraz publiczne. Ukształtowanie tego złożonego organizmu, „najświetniejszego miasta całej Polski”, jak głosi podpis na sławnej panoramie z początku XVII w., było wypadkową szeregu procesów gospodarczych, społecznych i artystycznych. Zaliczają się do nich, poza rozwojem gospodarczym i demograficznym, także regulacje urbanistyczne, w tym przede wszystkim lokacje trzech miast: Krakowa (1257), Kazimierza (1335) i Florencji (inaczej Kleparza, przed 1358). Zagadnienie urbanistyki miast krakowskich było już wielokrotnie badane, ale wydaje się, że pewne kwestie ciągle wymagają wyjaśnienia – np. pierwotny plan Krakowa zdradza pewne inspiracje biblijne, których analiza pozwala rzucić nowe światło na sposób myślenia o mieście i jego przestrzeni w XIII w.

Dotychczas nie poświęcano też należytej uwagi tworzeniu w średniowiecznym Krakowie osi i otwarć widokowych czy też planowaniu dominant. Do tego rodzaju zabiegów można zaliczyć wyeksponowanie w osiach ulic wież lub elewacji kościołów (np. wieży kościoła Mariackiego i transeptu kościoła franciszkanów), czy szerokie otwarcie widokowe na grupę budowli municypalnych w tzw. „leju” ulicy Grodzkiej.

Przestrzeń miejską kształtowały także w budynki publiczne, takie jak ratusz, budowle handlowe (Sukiennice, kramy, wagi), fortyfikacje, a także obiekty związane z władzą państwową; ich rozmieszczenie, formy i dekoracja były jednym z najistotniejszych sposobów wyrażania treści związanych z tożsamością i samoświadomością społeczności miasta. Stąd zauważane od dawna, ale trudne do wytłumaczenia podobieństwo wielu obiektów – zwłaszcza XIV-wiecznych kościołów bazylikowych, budowli z wapiennymi fasadami ozdobionymi ślepymi maswerkami (kościół św. Katarzyny, Wieża Duńska na Wawelu czy wieża ratusza), sal z asymetrycznymi sklepieniami żebrowymi (kamienice Hetmańska i pod Jaszczurką) czy wież z wieńcami iglic. Ta powtarzalność wydaje się zjawiskiem tyleż artystycznym, co społecznym, będąc wyrazem prestiżu i odbiciem skomplikowanej gry interesów różnych instytucji i grup. Tak uformowane miasto, zwłaszcza w reprezentacyjnych przestrzeniach głównych placów, ulic czy okolic bram, bywało także scenografią dla wydarzeń o dynamicznym charakterze – procesji i inscenizacji religijnych, pielgrzymek, triumfalnych wjazdów władców, a wreszcie ich pogrzebów. Źródła informujące o przebiegu tego rodzaju wydarzeń są skąpe, ale wystarczające do rekonstrukcji przebiegu niektórych z nich. Do tej kategorii należą też miejsca pomyślane jako oprawa dla aktów sprawiedliwości – pręgierze czy szubienice. Jako dynamiczny proces społeczny można też traktować długotrwałe budowy lub częste przebudowy kościołów i budynków publicznych; proces ten z jednej strony pozwala na śledzenie zmian mód i zapatrywań inwestorów, a z drugiej sam w sobie mógł wywoływać pewne reakcje widzów – np. wiecznie nieukończone kościoły zakonów żebrzących mogły zachęcać do składania datków. Badania, obejmujące kwerendy w zakresie źródeł pisanych i ikonograficznych, wykonanie dokumentacji fotograficznej i badania porównawcze z szeregiem miast europejskich, pozwolą uchwycić obraz kształtowania średniowiecznego miasta, uwzględniający urbanistykę, architekturę oraz życie społeczne.

Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej

Kierownik projektu: dr hab. Józef Skrabski

Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014–2020, Oś priorytetowa: II E-administracja i otwarty rząd, Działanie: 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, Poddziałanie: 2.3.1 Cyfrowe udostępnienie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki.

Geneza projektu wynika z konieczności ochrony, zachowania, digitalizacji oraz dalszego upowszechnienia poprzez ogólnodostępną platformę cennych zasobów archiwalnych, o unikalnym znaczeniu naukowym, kulturowym i historycznym, w skład których wchodzą: Archiwum Archidiecezji Lwowskiej (tzw. Archiwum im. Arcybiskupa Eugeniusza Baziaka (Akta wizytacji biskupich, Akta konsystorskie okresu staropolskiego oraz z XIX/XX w.; Akta wybranych parafii, Akta metrykalne, Indeksy do akt konsystorskich 1634–1859)-Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie (Acta Officialia, Acta Episcopalia, Akta Metrykalne, Administratolia, Gratiosa, Liber Ordinationum, Wizytacje dziekańskie)-Archiwum Diecezji Bielsko-Żywieckiej (Akta metrykalne). Z przeprowadzonych badań ankietowych oraz bardzo dużego zainteresowania środowisk naukowo-badawczych projektem „Sakralne Dziedzictwo Małopolski”, realizowanym przez UPJPII ze środków RPO WM, wynika, że istnieje bardzo duże zapotrzebowanie na cyfrowy dostęp do obiektów reprezentujących dziedzictwo nauki i zasoby mające znaczenie historyczne, w tym jako materiał dla badań genealogicznych. Ze względu na postać analogową ww. zasobu oraz w wielu przypadkach zły stan zachowania, wymagający prac konserwatorskich, dostęp do niego jest bardzo ograniczony. Powyższe zasoby nauki mają ogromne znaczenie dla badań nad polskim dziedzictwem w kraju i za granicą w wymiarach badań historycznych, historyczno-artystycznych, genealogicznych, antropologicznych, kulturoznawczych i geograficznych. Ich szerokie udostępnienie przyczyni się do rozwinięcia badań w dziedzinie nauk historycznych i nauk pomocniczych historii, w wielu ośrodkach naukowych w Polsce. Projekt umożliwi uzyskanie sprawnego, skutecznego i bezkosztowego dostępu do unikalnych zasobów Archidiecezji Krakowskiej i Archidiecezji Lwowskiej dla odbiorców ostatecznych oraz zwiększy bezpieczeństwo przechowywanych dokumentów archiwalnych dla kolejnych pokoleń.

Celem strategicznym projektu, wyznaczonym na poziomie zgodności z celem szczegółowym 4: „Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego”, wskazanym w ramach Osi priorytetowej II: „E-administracja i otwarty rząd” PO Polska Cyfrowa 2014–2020 jest: „Zwiększenie w wyniku digitalizacji dostępności unikalnych zasobów nauki wchodzących w skład: Archiwum Archidiecezji Lwowskiej, tzw. Archiwum im. Arcybiskupa Eugeniusza Baziaka (Akta wizytacji biskupich, Akta konsystorskie okresu staropolskiego oraz z XIX/XX w.; Akta wybranych parafii, Akta metrykalne, Indeksy do akt konsystorskich 1634–1859) Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie (Acta Officialia, Acta Episcopalia, Akta Metrykalne, Administratolia, Gratiosa, Liber Ordinationum, Wizytacje dziekańskie) Archiwum Diecezji Bielsko-Żywieckiej (Akta metrykalne).

Cele bezpośrednie projektu:

1. Opracowanie opisów metadanowych dla dokumentów archiwalnych poddanych digitalizacji i zapewnienie ich wysokiego poziomu naukowego i użyteczności.
2. Wzmocnienie potencjału technicznego i digitalizacyjnego Pracowni Inwentaryzacji i Digitalizacji Zabytków Uniwersytetu Papieskiego poprzez niezbędne zakupy infrastruktury i prace adaptacyjne.
3. Rozbudowa i udostępnienie portalu „Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej”. Wyznaczone cele są spójne z celem szczegółowym.
4. „Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego”, wskazanym w ramach Osi priorytetowej II: „E-administracja i otwarty rząd” PO Polska Cyfrowa 2014–2020. Zakłada on wzrost dostępności oraz poprawę jakości informacji sektora publicznego, w tym zasobów nauki, a także zwiększenie możliwości ich ponownego wykorzystania. Zgodność ta wynika z faktu, że celem projektu jest zwiększenie w wyniku digitalizacji dostępności unikalnych zasobów nauki wchodzących w skład trzech unikatowych i bezcennych pod wzgl. naukowym i historycznym, archiwów kościelnych, których zasoby dotąd nigdy nie były publikowane w formie cyfrowej i w domenie publicznej. W nauce otwartość nie tylko wyników badań i publikacji naukowych, otwartość i dostęp do dokumentów źródłowych, zwł. historycznych (o bardzo szerokim spectrum wykorzystania w rozwoju nauk humanistycznych, społecznych), do jakich należy zaliczyć ww. archiwalia zapewnia szybszy obieg informacji, niezbędny w nowoczesnej, szybko rozwijającej się nauce. Planowane do digitalizacji i udostępnienia zasoby „Cyfrowego Archiwum Archidiecezji Krakowskiej” spełniają kryterium źródła historycznego do poznawania, badania i analizy dziejów Polski oraz dawnych Kresów Rzeczpospolitej (dokumenty kościelne i powiązane z urzędami, relacje, sprawozdania, spisy, wszelkiego rodzaju dokumenty normatywne, epistolarne i in.). Ponadto planowana otwartość danych naukowych i możliwość ich ponownego wykorzystania gwarantuje dostęp do wiedzy, która stanowi podstawę społeczeństwa opartego na wiedzy. W gospodarce dane z zasobów nauki mogą być wykorzystywane do tworzenia nowych produktów i usług przez biznes, dzięki czemu generowana jest wartość dodana. Projekt będzie mieć wpływ m.in. na rozwój specjalistycznych przedsiębiorstw genealogicznych i firm z sektora przemysłów kreatywnych. Projekt niesie możliwość bardzo szerokiego wykorzystania zasobów nauki, przydatnych nie tylko dla środowisk badawczych, przedsiębiorstw, ale także dla innych grup społecznych, jak uczniowie, nauczyciele, hobbyści, pasjonaci, w tym osoby niepełnosprawne. Zdigitalizowane i udostępnione zasoby będą mieć istotny wpływ na rozwój dyscyplin nauk humanistycznych: historia i nauki pomocnicze historii; etnografia i etnologia, nauki o kulturze i religii, socjologia, filozofia, religioznawstwo, nauki o sztuce, językoznawstwo. Ponadto będą także przydatne do rozwoju wybranych dziedzin nauk społecznych takich jak socjologia i prawo kanoniczne, stanowiąc cenny przyczynek historyczny do opisu historii przemian społecznych na ziemiach polskich i ziemiach dawnych Kresów Rzeczpospolitej.

Więcej
Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej

Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Kierownik projektu: dr hab. Józef Skrabski

Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020, Oś 2. Cyfrowa Małopolska, Działanie 2.1 E-administracja i otwarte zasoby, Poddziałanie 2.1.2 Cyfrowe zasoby regionalne

Projekt zakłada stworzenie repozytorium cyfrowego zdjęć i opisów dzieł sztuki sakralnej w Małopolsce, w tym kościołów, kaplic, pomników nagrobnych, dzieł sztuki stanowiących wyposażenie wnętrza, w szczególności obrazów i rzeźb, ołtarzy, pomników nagrobnych i epitafiów. Prezentowane będą sylwetki artystów i rzemieślników, fundatorów, duchownych powiązanych z parafią. Dzieła prezentowane będą w kontekstach historycznych, religijnych i artystycznych. Celem projektu jest digitalizacja i udostępnienie wybranych archiwaliów z Archiwum Krakowskiej Kurii Metropolitalnej, Krakowskiej Kapituły na Wawelu oraz Archiwum Archidiecezji Lwowskiej (będącego w depozycie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie). Zakłada się budowę programu do zarządzania zbiorami, portalu internetowego i aplikacji na urządzenia mobilne.

Więcej
Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Korzkiew, ornat z dekoracją hafciarską z motywami Męki Pańskiej Arma Christi (XVIII w.) oraz ornat z fundacji Eleonory Wodzickiej (1827 r.), konserwacja w pełnym wymiarze: zachowawcza z elementami konserwacji estetycznej
Parafia Rzymskokatolicka pw. Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela w Korzkwi

Kierownik: dr Natalia Krupa

Słomniki, ornat z późnogotycką pretekstą krzyżową wraz ze stułą, haft z preteksty krzyżowej 2 poł. XV w., haft z kolumny z przedniej części ornatu XVIII w., tkanina ornatu i stuły 1 poł. XVII w., konserwacja w pełnym wymiarze: zachowawcza z elementami estetycznej
Parafia Rzymskokatolicka pw. Bożego Ciała w Słomnikach

Kierownik: dr Natalia Krupa

Ochrona zabytków. Konserwacja w pełnym zakresie ornatu z gotycką kolumną ze zbiorów Parafii Rzymskokatolickiej pw. Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej w Wolbromiu

Projekt współfinansowany z budżetu województwa małopolskiego w ramach konkursu programu „Ochrona zabytków Małopolski” oraz budżetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Kierownik: dr Natalia Krupa

Katalog zbiorów artystycznych opactwa sióstr Benedyktynek w Staniątkach

(GRANT NPRH 3/H11/82/2014, nr umowy: 0007/NPRH3/H11/82/2014)

Kierownik: dr hab. Kazimierz Kuczman, prof. UPJPII

Projekt realizowany od 2014–

Konserwacja i restauracja dwóch ornatów z tkanin z końca XV w., w tym jednego z haftowaną kolumną z pocz. XVIII w. ze zbiorów Parafii Rzymskokatolickiej pw. Świętego Jakuba Apostoła w Więcławicach

Projekt finansowany z budżetu województwa małopolskiego w ramach programu „Ochrona zabytków Małopolski”

Kierownik: dr Natalia Krupa

Konserwacja w pełnym zakresie dalmatyki z włoskiej tkaniny z 1. poł. XVII w. ze zbiorów Parafii Rzymskokatolickiej przy Bazylice Grobu Bożego w Miechowie

Projekt finansowany z budżetu województwa małopolskiego w ramach programu „Ochrona zabytków Małopolski”

Kierownik: dr Natalia Krupa

Wykonanie interdyscyplinarnej bazy danych dokumentującej jedwabne tkaniny z zasobów kościelnych Krakowa z czasów od XV do k. XVII w., w oparciu o inwentaryzację i digitalizację danych

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
(GRANT NPRH3/H11/82/2014, nr umowy: 0008/NPRH3/H11/82/2014)

Kierownik: ks. dr hab. Dariusz Tabor, prof. UPJPII
Główny wykonawca: dr Natalia Krupa

Projekt realizowany w latach 2014–2019

Rzemiosło artystyczne w kościołach Archidiecezji Krakowskiej

(GRANT NPRH 11 H 12 011681, nr umowy: 0072/NPRH2/H11/81/2013)

Kierownik: dr Józef Skrabski

Materiały do dziejów kościoła i hospicjum św. Stanisława w Rzymie

Kierownik projektu: dr Józef Skrabski

Narodowy Program Rozwoju Humanistyki (11 H 11 00 6680)

Projekt realizowany w latach 2012–2014