„Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL”

Organizatorzy
Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego
Muzeum Narodowe w Krakowie

Termin
24–25 X 2024

Wrzesień 1939 roku brutalnie przerwał nabierające tempa procesy modernizacyjne, które zmieniały rzeczywistość II RP. Gwałt ten jednak nie zburzył zasadniczych zrębów wzorca modernistycznej sztuki, jaki wypracowali jej zwolennicy i który z powodzeniem funkc jonował w
Polsce międzywojennej. Jego fundament stanowiło przekonanie, że artystyczna twórczość musi brać udział w wielkim dziele naprawy starego świata, pomóc wykreować Nowego Człowieka i stworzyć dla niego nową przestrzeń życia, w której służyć mu będą z dobycze nowoczesnej cywilizacji uwolnionej jednakże od destrukcyjnego wpływu jej negatywnych aspektów. Wojenna katastrofa przeorała jednak modernistyczną wyobraźnię, a równie ważki dla jej kształtu był polityczny wynik światowej pożogi przesunięcie Polsk i w strefę kontroli ZSRS, co oznaczało narzucenie jej przemocą nowego porządku: geograficznego, ideologicznego, społeczno gospodarczego i politycznego.

Zapraszając Państwa do dyskusji nad kształtem procesów modernizacyjnych i reagującą na nie sztuką w okresie PRL u, chcemy zapytać o trwałość modernistycznych koncepcji sztuki, o nowe warunki ich realizacji i o najbardziej znaczące modyfikacje artystycznego myślenia i twórczej praktyki zarówno w czasie katastrofy II wojny światowej, jak w rzeczywistości u kształtowanej po jej zakończeniu.

W naszym przekonaniu wspólnym mianownikiem opisującym losy polskiej modernizacji i inspirowanej nią sztuki pomiędzy utratą niepodległości w 1939 roku a jej odzyskaniem w roku 1989 była swoista reglamentacja nowoczesnośc i wymuszone ograniczenia, które pętały modernizacyjne procesy i artystyczną aktywność twórców. Reglamentacyjna presja miała różne oblicza: ideologiczne, ekonomiczne i polityczne, działała za pomocą różnych narzędzi: więzienia, cenzury, społecznego wykluc zenia, strachu, uwodzenia i przekupstwa. Lecz negatywny ich rezultat był wspólny: cywilizacyjne zapóźnienie Polski, ekonomiczna klęska socjalistycznego ustroju, redukcja rozwojowych szans dwóch pokoleń i skrępowanie swobodnego rozkwitu rodzimej kultury.

Zarazem jednak ustrój polityczny PRL i jego ideowe podstawy wydawały się tworzyć sprzyjające warunki dla realizacji modernistycznych projektów: scentralizowane fundusze, zbieżność pomiędzy reformatorskimi ambicjami modernistów a deklarowanymi celami budowy nowego egalitarnego społeczeństwa, czy obietnice szerokiego państwowego mecenatu pobudzały nadzieje na realną możliwość zaistnienia upragnionego przez modernistów splotu sztuki i życia. Siłą rzeczy pojawią się więc generalne pytanie o swoisty charakter i bilans ówczesnych procesów modernizacyjnych i ich artystyczny wyraz.

Oprócz generalnego pytania o trwałość modernistycznego artystycznego paradygmatu i o jego modyfikacje w okresie PRL u szczególnie interesować nas będą także zagadnienia bardziej szcze gółowe jak na przykład:

• Waga cezury roku 1945 w dziejach polskiego modernizmu.
• Rola i charakter układu instytucjonalnego sztuki w PRL dla przemian artystycznej twórczości.
• Modele ekspresji doświadczenia wojennego.
• Mapy artystycznych identyfikacji, inspiracji i ekspansji.
• Projektowanie przemysłowe i urbanizacja kraju w gospodarce permanentnego niedoboru.
• Sztuka jako obszar ideologicznych konfrontacji.
• Cenzura jako czynnik kształtujący warunki odbioru i podejmowania twórczych decyzji.

Prosimy o nadsyłanie abstraktów wystąpień o objętości do 1000 znaków do 30 VI 2024 r. na adres kkwinta@mnk.pl.

Prof. dr hab. Andrzej Szczerski
Prof. dr hab. Piotr Juszkiewicz
Mgr Katarzyna Kwinta