Polski Instytut Studiów Nad Sztuką Świata
Katedra Historii Sztuki Nowoczesnej i Pozaeuropejskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP

zapraszają na konferencję Antyk w polskiej sztuce i kulturze artystycznej XIX i XX wieku. Od Franciszka Smuglewicza do Igora Mitoraja, która odbędzie się w dniach 21–23 września 2022 roku w pawilonie szklanym SARP w Warszawie, ul. Foksal 2.

Językami konferencji będą polski i angielski. Zgłoszenia ze streszczeniami prosimy przesyłać na adres biuro@world-art.pl do 15 czerwca 2022 roku.

Konferencja zostanie poświęcona inspiracjom antykiem greckim, rzymskim, egipskim i bliskowschodnim w sztuce nowoczesnej i współczesnej, relacjom polsko-włoskim, w tym kolonii artystów w Rzymie, związkom między plastyką a literaturą i teatrem, a także badaniom sztuki antycznej i jej kolekcjom. Program trzydniowej konferencji podzielony zostanie na sesje o zróżnicowanym zakresie merytorycznym. Po każdym referacie, trwającym 20 minut, przewidziany jest czas 10 minut na dyskusję. Także po każdej z sesji przewidziana została dyskusja. Konferencja będzie rejestrowana i emitowana przez Internet, co stworzy warunki uczestnictwa on-line zainteresowanym badaczom.  Efektem konferencji będzie tom studiów rocznika „Pamiętnik Sztuk Pięknych”.

W skład Komitetu Naukowego konferencji i publikacji wchodzą:

• prof. Agnieszka Bender (KUL, PISnSŚ),
• dr Małgorzata Geron (UMK, PISnSŚ) – sekretarz konferencji m.geron@poczta.fm,
• dr Dorota Gorzelany-Nowak (MNK),
• prof. Lechosław Lameński (KUL),
• prof. Jerzy Malinowski (PISnSŚ) – przewodniczący,
• prof. Jan Wiktor Sienkiewicz (UMK, PISnSŚ),
• prof. Krzysztof Stefański (UŁ),
• prof. arch. Jerzy Uścinowicz (Politechnika Białostocka, SARP, PISnSŚ).

Konferencja jest kolejnym elementem rozpoczętego w 2014 roku programu badawczego PISnSŚ,  poświęconego związkom sztuki i kultury polskiej (i środkowo-wschodnioeuropejskiej) ze światem Morza Śródziemnego w XIX i XX wieku. Dzięki tym związkom polska kultura i sztuka zachowały łączność z kulturą Zachodu. Konferencja [i tom studiów] może ukazać ważne źródła  nowoczesnej polskiej tradycji artystycznej. Program realizował skupiony wokół PISnSŚ międzynarodowy zespół badawczy, złożony z historyków sztuki, architektów, archeologów, filologów i konserwatorów dzieł sztuki z uniwersytetów i muzeów narodowych.

Efektami działalności zespołu był monumentalny Korpus dzieł malarskich Henryka Siemiradzkiego, zrealizowany w latach 2015–2020 w ramach „Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki” (moduł „Tradycją 1a”), którego efektem był tom 1–2 katalog w wersji polskiej i angielskiej, tom 3 Głosy o twórczości Siemiradzkiego (studia, źródła, bibliografia), tom 4 Warsztat artystyczny Siemiradzkiego (w oczekiwaniu na druk).

Wśród wielu publikacji PISnSŚ wyróżniają się książki: Witold Dobrowolski, Podróż do Włoch Elżbiety Lubomirskiej i Stanisława Kostki Potockiego. Geneza łańcuckiej kolekcji starożytności (2020), Teresa Grzybkowska, Kobieta wodzem chwalebnego czynu. Twórczynie pierwszych polskich muzeów i ogrodów filozoficznych (2018), Maria Nitka, Twórczość malarzy polskich w papieskim Rzymie (2014), Beata Klocek Di Biasio, Mitoraj. Dialog sztuki z historią (2020, wersja ang. 2019).

Przygotowano konferencje i wydano tomy pokonferencyjne, finansowane przez MNiSW/MEiN i MKiDN:

• Polscy i rosyjscy artyści i architekci w koloniach artystycznych zagranicą i na emigracji politycznej 1815–1990 (Toruń 2013; druk 2015)
• Henryk Siemiradzki i akademizm (Warszawa 2016; druk 2016)
• Co znajduje się w obrazach Henryka Siemiradzkiego? (Kraków 2017; druk 2017)
• The Henryk Siemiradzki that we do not know (Kraków 2018; druk 2018)
• Henryk Siemiradzki and the international artistic milieu in Rome (Rzym 2018; druk 2020)

W pierwszym dniu konferencji odbędzie się promocja tomu z poprzedniej konferencji Contatti artistici polacco-italiani 1870–1939 w Rzymie w 2021 roku (druk 2021).

Sugestie zakresów tematycznych

1. Franciszek Smuglewicz – kompozycje o tematyce antycznej - Sofonisba przyjmuje list i truciznę od męża, postaci antyczne; Józef Oleszkiewicz – Antiochos i Stratonika; tematyka antyczna w „szkole wileńskiej”.
2. Początki historii sztuki i krytyki artystycznej: Stanisław Kostka Potocki – Winkelman polski (1815), Joseph Saunders – wykłady o sztuce na Uniwersytecie Wileńskim.
3. Założenia parkowo-architektoniczne o charakterze sentymentalno-romantycznym około 1800 z budowlami nawiązującymi do dzieł antycznych: Arkadia Heleny Radziwiłłowej proj. Szymona Bogumiła Zuga, Świątynia Sybilli w Puławach proj. Christiana P. Aignera, park Zofiówka pod Humaniem Szczęsnego Potockiego, proj. Ludwika Ch. Metzella.
4. Antyczne motywy i inspiracje stylistyczne w malarstwie i rzeźbie  późnego klasycyzmu w Warszawie – malarz Antoni Brodowski, rzeźbiarze Paweł Maliński, Władysław Tatarkiewicz.
5. Budowle o rodowodzie antycznym w architekturze późnego klasycyzmu i historyzmu – kościół w Puławach i kościół św. Aleksandra w Warszawie proj. Ch. P. Aignera, kościół fundacji Raczyńskich w Rogalinie, kościół ewangelicko-reformowany w Wilnie proj. Karola Podczaszyńskiego, Wodozbiór w Ogrodzie Saskim proj. Henryka Marconiego, Teatr Wielki proj. Antonia Corazziego.
6. Polska kolonia artystyczna w Rzymie od około 1820, związana z romantyzmem - motywy antycznej architektury rzymskiej – Kanuty Rusiecki.
7. Antyczny Rzym w literackiej twórczości Zygmunta Krasińskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego i jej wpływ na malarstwo; związki literacko-artystyczne – Henryk Sienkiewicz  i Henryk Siemiradzki, Jan Styka.
8. Motywy antyczne, w tym motywy egipskie (Kleopatra) i bliskowschodnie, w akademickiej twórczości malarzy Henryka Siemiradzkiego, Wilhelma Kotarbińskiego, Stefana Bakałowicza i rzeźbiarzy Wiktora Brodzkiego, Piusa Welońskiego.
9. Inspiracje antyczne  w opinii teoretyków i krytyków sztuki – Henryk Struve.
10. Kolekcjonerzy sztuki antycznej – Michał Tyszkiewicz.
11. Antyk w twórczości Stanisława Wyspiańskiego i artystów „Młodej Polski”.
12. Neoklasycyzm w architekturze początku XX wieku – Hipoteka w Warszawie Henryka J. Gaya; opera w Poznaniu, kamienice w Warszawie, Lwowie i Łodzi.
13. Neoklasycyzm –  inspiracje rzeźbą grecką – Henryk Glicenstein, Eli Nadelman, inspiracje literackie - Henryk Kuna (Iridion); motywy śródziemnomorskie w malarstwie  Eugeniusza Zaka,  teksty Adolfa Baslera.
14. Nowy klasycyzm – szkoła wileńska – Ludomir Sleńdziński.
15. Wzorce antyczne w architekturze XX wieku: Marian Lalewicz – Bank Rolny w Warszawie, Adolf Szyszko-Bohusz – Gmach PKO w Krakowie, Bohdan Pniewski – Gmach Sądów w Warszawie.
16. W poszukiwaniu odległych źródeł europejskiej tożsamości –  Igor Mitoraj.
17. Antyk w kulturze wizualnej XX wieku (film Faraon).

Możliwe są wszelkie inne propozycje związane z tematyką konferencji.